Materiały pochodzą z prywatnych zbiorów Henryka Postawki.
Materiały pochodzą z prywatnych zbiorów Henryka Postawki.
Kim byli pierwsi mieszkańcy Bargłówki?
(na podstawie ksiąg parafialnych)
W zbiorach Archiwum Parafialnego w Rudach oraz w Archiwum Archidiecezjalnego we Wrocławiu do naszych czasów zachowały się księgi parafialne z terenu parafii NMP Rudy, która obejmowała następujące miejscowości: Jankowice (Rudzkie), Ruda Kozielska, Stodoły (z Pniowcem i Buglowcem), Stanice, Rudy z licznymi przysiółkami (Kolonia Renerowska, Paproć, Podbiała, Brantołka z Damaszkiem, Przerycie, Biały Dwór, Szklarnia i Kamienik) oraz z interesującą nas wieś Bargłówą. W archiwum natrafiłem na wzmiankę o Urbarium (spis powinności chłopów wobec pana feudalnego) dotyczącym Bargłówki z 1640 roku. Wydaje się to być datą powstania osady o nazwie Bargłówka. W spisie księgi chrztów, ślubów i zmarłych od 1666 roku zachowały się spisy mieszkańców wsi Bargłówka. Jeśli przyjmiemy, że zaledwie 30 lat minęło od powstania osady w stosunku do pierwszych zapisów zachowanych ksiąg parafialnych to możemy przyjąć te zapisy jako wskazówki o pierwszych chłopach – osadnikach, zamieszkujących w XVII wieku Bargłówkę.
Często spotykamy w zapisach określenie po łacinie „advena” lub „tunc advena” co oznacza chłopa lub mieszkańca świeżo przybyłego do nowo powstałej osady. Bargłówka była specyficzną wsią parafii Rudy. Nie należała bowiem do dziedzictwa rudzkiego klasztoru. Tutaj przebiegała granica dóbr klasztornych Dominium Klasztoru (Herrschaft zu Rauden) na linii m.in. „Potoku” (strumyku , który uchodzi do tzw. Wierzbnika w Przeryciu (nazwa Wierzbnik wprowadzona dopiero po 1945r., przedtem to tzw. Staniczka, Potok Stanicki lub Zimny Sztok).
Wśród pierwszych osadników Bargłówki napotykamy na pracowników związanych z przemysłem hutniczo – kuźniczym z okolicznych hut, kuźnic i fryszerek. Pierwsza fryszerka została uruchomiona przed 1585 roku w Stodołach. W XVII wieku powstały liczne huty i fryszerki w dolinie rzek Rudy i Bierawki. Jednym z pierwszych mieszkańców był Andrzej Kubasik z Konopisk (1666r.) z zagłębia przemysłowego pod Częstochową. Jego żoną – Regina – była robotnikiem leśnym (laboribo in Silivis Stodoliensibo) pochodziła z Goli (prawego brzegu Odry). Piotr Gomowski pochodził z dalekiego Sandomierza w Polsce a żona jego, Anna zaś z Niestępowej Kuźni (Raciborska Kuźnia). Jan Dolnik (Dola) pochodził także z Niestępowej Kuźni (Raciborskiej Kuźni, ślub z Zofią Koclaida z Bargłówki w 1689r.). Krzysztof Chrobnik (Choroba) też pochodził z Raciborskiej Kuźni i Marina, jego żona Cyrankowa. Żona Marcina Labusa – Zofia pochodziła z Rudzkiej Kuźnicy od Bytomia, pracująca w Bargłówce (ferri fusor) Pierwszy zapisany ślub (13.11.1666r.) dotyczy Stanisława Flogi z Tworogowej Kuźni i Zuzanny Jendryczkowej z Nowej Wsi. W tym przypadku oboje małżonków ewidentnie pochodzili spoza Bargłówki. Niewątpliwe do rodów osiadłych od samego początku należeli: Cyranowie, Tyszbierek (Tiszbierek), Tworuszki, Koclaidy, Przegendzy, Kayser, Swinczykowie, Grzesiki, Ziętkowie, Floga. Do jednych z rodzin znamienitszych należał ród Tworuszka. Zapewne wywodzący się z Tworogu Małego. Jakub Tworoczek (Twarożek) ożenił się z Jadwigą Glosionką z Roździeńskiej Kuźnicy (koło Bytomia). Forma tego nazwiska ewoluowała od Tworoczek (Twarożek, Tworożek) ku formie znanej nam obecnie Tworuszka. Żona Laurentego Kaysera – Marina była córka niejakiego Twarożka, sędziego i Karczmarza. W I połowie inny Tworuszka był młynarzem w Bargłówce. Pierwszym znanym z imienia właścicielem karczmy był Szymon Nowak (przed 1666), następnymi Andrzej Szendzielorz (1671), Adalbert (Wojciech) Jurga (1673, 1676, 1678), Laurentio (Wawrzyniec) Kaiser (1699, 1701, 1703, 1711), Andrea Zores (zmarły już w 1715), od 1715 roku Andrzej Tworuszka do 1736). W 1736 karczmarzem został Paweł Czombera (do 1820 roku). Tylko od 1736 roku mam informację o działającym w Bargłówce młynarzu – Jakubie Tworuszce. Tę informację potwierdza mapa von Wrede’go, na którym widnieje młyn na potoku płynący po lewej stronie drogi Przerycie – Bargłówka a wody młynówki wpadają do Potoku Bargłowskiego na terenie Rancza u Marka. Do produkcji żelaza, szkła potrzeba było węgla drzewnego, który wytwarzano w mielerzach (kurzokach w miejscowej gwarze). Na północy od Bargłówki zachował się rewir leśny o nazwie Stałba. Otóż nazwa ta pochodzi z języka niemieckiego: Staube i oznacza kurz. A więc w tym miejscu kurzono (kopcono) przy wypalaniu węgla drzewnego w tzw. kurzokach czyli mielerzach. Stąd nie powinien dziwić mieszkaniec o nazwisku Kurzok. Ponoć wypalano węgiel drzewny do międzywojnia w XX wieku.
Henryk Postawka
24. Mietcontract űber den Kamieniker Teich mit einem Platz zur Aufbauung einer Schmelzenhűtten auf 10 Jahre, an die Graffin Anna v. Oppersdorf. Rauden 1701. Deutsch.
Umowa najmu stawu w Kamienniku pomiędzy Klasztorem w Rudach a hrabiną Anna von Oppersdorf celem wybudowania huty tzw. szmelcowni. Umowa najmu miała obowiązywać przez 10 lat do 1711 roku. Zapis powyższy pochodzi z inwentaryzacji dokumentów cysterskich (numer 24), który przeprowadziło dwóch wybitnych archiwistów z Wrocławia Bűsching i Stenzel po sekularyzacji (zamknięciu) Klasztoru cystersów w Rudach po roku 1810.
Jak wyglądała huta – szmelcownia. Słownik komputerowy pons.eu tłumaczy Schmelzhűtte jako huta, w której roztapia się materiały i poddaje je dalszej obróbce.
Portal historyczny wyjaśnia to pojęcie następująco (in. szmelcowanie) – technika zdobienia metalowych wyrobów za pomocą kolorowych, szklistych powłok, które mogą pokrywać cały obiekt albo jego fragmenty. Powłoki te (tzw. szkliwa) wykonywano przez utarcie na miał różnych składników mineralnych (np. węglanu sodu, węglanu magnezu, kwarcu, kredy i in.) w odpowiednich proporcjach. Następnie po rozmieszaniu ich z wodą na papkę nakładano na przygotowany zawczasu, oczyszczony podkład i, po dokładnym osuszeniu, wypalano w piecu, czasem kilkakrotnie.
Istnieje duże prawdopodobieństwo, że w Kamienniku – na terenie należącym do dawnej leśniczówki a obecnie do Rancza u Marka istniała huta szkła począwszy od 1701 roku. Do roku 1711 obowiązywała cystersów umowa najmu z hrabiną von Oppersdorf.
Poniżej rejestr dokumentu traktującego o hucie w Kamienniku (Bargłówka) z 1701 roku.
„Nomina Barglowicensium Incolarum”
SPIS MIESZKAŃCÓW BARGŁÓWKI Z 1736 ROKU
Poniżej kopia dokumentu.
Pod nim informacje dotyczące danych mieszkańców Bargłówki
Spis mieszkańców na podstawie wypisu z matrykuł parafialnych parafii z Rud (wówczas cysterskiej parafii p.w. NMP). Najstarsze zapiski dotyczące Bargłówki sięgają 1666 roku.
„Nomina Barglowicensium Incolarum” – Nazwiska mieszkańców Bargłówki z 1736 roku.
Najliczniejsze w pierwszej połowie XVIII wieku były rodziny Tyżbirek, Tworuszka, Cyran i Przegędza.
1. Nicolaus Tworuszka
2. Laurentius Tyżbirek
3. Mathias Tyżbirek
4. Michael Tyżbirek
5. Paulus Przegęza
6. Balthazar Tworuszka
7. Jacobus Przegęza
8. Andreas Skiba
9. Jacobus Tworuszka Molitor (Młynarz)
10. Georgius Kayzer
11. Johannes Grzesik
12. Paulus Cyran
13. Andreas Kayser
14. Josephu Powala p.t.Przefor
15. Jacobus Kotzlayda
16. Valentinus Przegęza
17. Mathias Floga
18. Bernardus Cyran
19. Georgius Choroba vel Muzykant
20. Bernardus Przegęza
21. Paulus Czombera Caupo (karczmarz)
22. Johannes Przegęza
23. Blasius Tworuszka
24. Johannes Cyran
25. Urbanus Cyran
26. Laurentius Wilk
27. Michael Grzesik
Bargłówka na pierwszych mapach.
Cennym źródłem poznania przeszłości dla miłośników historii lokalnej są dokumenty pisane, których setki stron zalegają archiwalne półki. Wiele z nich czeka na historyków w raciborskim archiwum ( w dziale Komora Książęca. Nie są jednak jedynym źródłem. Oprócz nich warto przestudiować także mapy; tyle że nie sięgają tak daleko w głąb historii. Pierwsze wzmianki o górnośląskich osadach datują się XII wieku. Natomiast pierwsza śląska mapa sięga połowy XVI wieku. To tak zwana mapa Marcina Helwiga z 1561 roku zwana matką wszystkich map. Mapa ta ukazywała się przez następne 200 lat w różnych wydaniach, nie zwracała jednak najmniejszej uwagi na mniejsze, wiejskie osady jak chociażby nasza Bargłówka. Na mapie Helwiga z początku XVIII wieku i jej odmianach widnieją wśród lesistych terenów Księstwa Raciborskiego najczęściej miasta Racibórz, Rybnik, Żory, Gliwice, Wodzisław Śl. oraz Pilchowice. Pozostałe osady nie mogły widnieć na nich chociażby z powodu skali.
W czasie, gdy Król Prus podbija swoje nowe dominium – Śląsk, jego oficerowie opracowali bardzo dokładną mapę. Chodzi tutaj o wojskowe prace kartograficzne prowadzone pod kierunkiem Friedricha Christiana von Wredne. Mapa von Wrede’go zdecydowanie przewyższa swoją dokładnością mapy Wielanda. Ze względu na swój militarny charakter i cel, mapa została utajniona. Znajduje się w zbiorach Staats Bibliothek zu Berlin Preussischer Kulturbesitz (Państwowa Biblioteka w Berlinie) i wciąż wydaje się mało osiągalna dla polskich historyków. Z polecenia króla Prus Fryderyka Wielkiego oficer w jego armii von Wrede stworzył najdokładniejsze zdjęcie topograficzne Śląska w latach 1748 – 1752, którego efektem była sieć map, zatytułowane „Kriegskarte von Schlesien (z podziałką 1:33 333).
Opracowanie von Wrede’go przyćmiło dzieło Wielanda i Schuberta. Mapa tego pierwszego nawet doczekała się fałszywki. Władze pruskie nie chciały, żeby Austriacy weszły w jej posiadanie. Fałszywa mapa Wrede’go znajduje się w Archiwum wiedeńskim.
Aleksander Nyrek, Gospodarka leśna na Górnym Śląsku od poł. XVII do poł. XIX w, Wrocław 1975.
Sprowadzany przez Konrada Mazowieckiego w XIII wieku Zakon Krzyżacki na tereny pogańskich Prus przekształcił się z upływem kilku wieków w samodzielne Królestwo Pruskie, które pod koniec tegoż wieku miało pozbawić bytu Królestwa Polskiego. Tymczasem Król Prus Fryderyk Wielki w 1740r. przekroczył granice Śląska, który dotychczas należał do Cesarstwa Habsburgów (Austriackiego). Fryderyk przez niespełna 30 lat prowadził wojny o zagarnięcie nowych posiadłości na całym Śląsku. Jako nowy władca ziem na Śląsku po wyczerpującej Wojnie Siedmioletniej 1753 – 1760 postanowił zwiększyć zaludnienie swego kraju. Był on bowiem zdania, że siła państwa zależy od liczby jej mieszkańców. Szczególnie Górny Śląsk był słabo zaludniony. Niezmiernie potrzebna była siła robocza do powstających fabryk, hut czy kuźnic.
Akcję osadniczą zwaną powszechnie Kolonizacją Frydrecjańską trwała od 1741r. do 1805r.(Początek wojen Napoleońskich). Nowe osadnictwo miało dwa główne cele na uwadze: intensyfikację produkcji rolnej oraz wzmocnienie uprzemysłowienia na obszarach gospodarczo zacofanych. Jednakże dopiero w 1773r. król pruski Fryderyk Wielki ogłosił oficjalną deklarację celem popierania ruchu kolonizacyjnego („Deklaration nach welcher in Schlesien anschicklichen Orten neue Dörfer erbaut werden”). Odezwa była skierowana do właścicieli ziemskich oraz Landratów (starostów), którzy mogli zakładać nowe osiedla. Szlachta i inni właściciele ziemscy decydujący się na zakładanie nowych osiedli otrzymywali premie państwowe w wysokości 150 talarów za jedną zagrodę chłopską. Jednakże były inne uwarunkowania, które należało spełnić, aby liczyć na zwrot kosztów poniesionych z tą akcją. Przede wszystkim chłopi sprowadzeni na nowe miejsce powinni byli być wolnymi ludźmi (Freileute). Właściciel mógł liczyć na premię jeśli liczba zagród w nowej osadzie była większa niż 6. Każda zagroda chłopska (działka) powinna była liczyć nie mniej niż 8 mórg (2 ha) a nie więcej niż 20 mórg (5 ha). W ten sposób powstała nowa kolonia. Każda zagroda miała zawierać masywne budynki mieszkalne z kominami ( wtedy budowano jeszcze kurne chaty tzn. bez kominów), stajnię i stodołę. Zagroda (posiadłość) powinna być dziedziczna i wolna od powinności pańszczyźnianych. Rzeczywistość jednak daleka była od tych życzeń króla pruskiego.
Spośród wszystkich założonych w tym czasie osad i kolonii możemy wyróżnić 4 grupy osiedli. Pierwszym typem osiedli były osady typu rolniczego, ponieważ szlachta potrzebowała tanią siłę roboczą. Drugim typem osad, zakładane zarówno przez ludzi prywatnych jak i państwo, były kolonie, które miały dostarczać siły roboczej do powstających wówczas kolonii i kopalń. Trzecim typem osiedli były osiedla leśne, zakładane wyłącznie niemal przez państwo. Osadzano w nich wyłącznie ludzi zajmujących się wyrębem lasu, węglarzy oraz flisaków do spławiania drewna. Wreszcie czwarty typ kolonii miał charakter osiedli rzemieślniczych. Sprowadzono tutaj cudzoziemców prześladowanych za swoje przekonania religijne w swojej ojczyźnie. Król Fryderyk Wielki proklamował wolność sumienia we swoich włościach.
Na terenie dawniejszego powiatu raciborskiego (obecne powiaty raciborski, rybnicki, wodzisławski i część gliwickiego) akcja osiedleńcza w państwie pruskim rozpoczęła się dopiero w 1760r. Zgodnie z życzeniami deklaracji królewskiej powstały jedynie 8 kolonii:
1774r. Mathesthal przy Palowicach (10 nowych zagród chłopskich),
1774r. Orłowiec przy Rydułtowach (8 zagród chłopskich),
1775r. Egersfeld przy Leszczynach (12 zagród chłopskich),
1776r. Hennriettendorf przy Vorbriegen (9 zagród),
1776r. Paulsdorf przy Palowicach (17 zagród),
1777r. Schlachtendorf przy Zebrzydowicach(11 zagród),
1777r. Rudolfsdorf później Wilhelmsberg przy Kornowacu (10 zagród),
1779r. Kolonia Renerowska (Rennersdorf ) założona przez Zakon Cystersów w Rudach Wielkich (25 zagród),
1786r. Wilhelmsdorf przy Pawłowie (6 zagród).
Obok wyżej wymienionych 8 kolonii znajdziemy wykaz innych osiedli założonych w tym samych czasie. Te osiedla liczyły do 6 zagród, nie mogły więc liczyć na pewien rodzaj samodzielności. Wśród nich należy wymienić:
1786r. Hennenberg przy Bolaticach (Czechy),
1792r. Poserfeld przy Pawłowie,
1777r. Ehrenfeld przy Modzurowie z 9 zagrodami,
1791r. Ludwigstal przy Szonowicach,
1788r. Antoschowitz/ Romanshof przy Radlinie, Rzendowka przy Kamieniu, Wystensow przy Rogowie, Rogowietz/ Elguth przy Bluszczowie, Dombrau przy Syrynii, Podlesie przy Żernicy, Bączkowiec (Bunschkowietz) przy Bogunicach, kolonia Kuźnia Raciborska (Ratiborhammer) oraz Barrach przy Bargłówce.
Z tego spisu wynika, że Barach pojawił się na mapach Górnego Śląska w 1788 roku.
Najczęściej jednak prywatni właściciele ziemscy wykorzystywali sprzyjające warunki do spełnienia własnych prywatnych celów – zwiększenia obowiązków typu pańszczyźnianych wobec własnych chłopów. Na uboczu wsi, pomiędzy Folwarkiem pańskim a samą wsią budowano jedną, dwie zagrody dla synów miejscowych chłopów, siedloków. W ten sposób panowie przy pomocy państwa realizowali własne cele a nie państwowe. W ten sposób wybudowano zagrody w Babicach (1788), Zwonowicach (1789), W Rudach Wielkich (3 zagrody w 1789) oraz w Jankowicach (2 zagrody w 1789r.) w Górkach (1789r. jedna zagroda).W samej Bargłówce założono dwie zagrody w 1789 a w roku następnym jeszcze jedną. W sumie razem Barach w Bargłówce do końca XVIII wieku powstały cztery zagrody chłopskie za pieniądze państwa pruskiego. W latach między 1761 – 1799 powstało według zarządzeń króla Fryderyka Wielkiego razem 530 zagród chłopskich w dawnym powiecie raciborskim, w miejscach gdzie dotychczas nie stała żadna chałupa chłopska.
Stary Barach położony był przy dukcie leśnym zwanym Barachowska, prowadzącym po lewej stronie, w lesie za Bargłówką w kierunku Kuźni Raciborskiej. Do zakończenia II wojny światowej istniały dwie osady (przysiółki) o tej samej nazwie: Stary Barach i Nowy Barach. Barach do powstania drugiej osady był po prostu Barachem. Z danych pruskiego spisu powszechnego z 1885 dowiadujemy się, że już istnieją dwie osady o tej samej nazwie. W Starym Barachu istniały dwa domy z 10 mieszkańcami a w Nowym Barachu jeden dom z 12 mieszkańcami. Nowy Barach powstać musiał koło 1880 roku. Nowy Barach, Stary Barach i Kamienik to 3 dawne leśniczówki, żadna z nich nie zachowała się do naszych czasów bądź nie pełni już swojej pierwotnej funkcji (Kamienik to obecnie Ranczo u Marka) jako siedziby rewiru leśnego. Nowy Barach leżał na skrzyżowaniu duktów leśnych Barachowskiej z Kotlarską (od Brandołki do kapliczki p.w. Marii Magdaleny). Stary Barach usytuowany był na skrzyżowaniu Barachowskiej z duktem od dawnej leśniczówki Quid ad Te w Rudzkie Kozielskiej, wzdłuż lasu zwanym Radlica. Obie leśniczówki zniknęły z krajobrazu w latach 50 – tych dwudziestego wieku. O ile ludność samej wsi zamieszkiwała polskojęzyczna i wyznania rzymsko – katolickiego, o tyle urzędnicy leśni w trzech wspomnianych leśniczówkach była w dużym stopniu ewangelikami i mówiącą na co dzień po niemiecku.
Henryk POSTAWKA 14.04.2013
Georg Hyckel, Geschichte und Besiedlung des Ratiborer Landes, Wűrzburg 1961.
Fragment mapy z 1928 roku z zaznaczonym Starym i Nowym Barachem
Fragment mapy z 1928 roku z zaznaczonym Starym i Nowym Barachem z uwzględnieniem położenia „Orłów” i Bargłówki
Chałupa kolonisty z końca XVIII wieku
(Egersfeld – Rzędówka przy Leszczynach)
Mapa Egersfeldu (Leszczyny z końca XVIII wieku).
Materiały pochodzą z prywatnych zbiorów Henryka Postawki.
Nieznane pieczęcie gminne wsi dawnej parafia NMM w Rudach:
Bargłówka i Rudy
Badacze lokalnej historii poszukują usilnie pieczęci gminnych miejscowości, które ich interesują czy są im bliskie. Powszechnie są nazywane herbami. Niestety nie wszystkie z nich mogą zostać uznane jako herby. W myśl obecnego prawa heraldycznego tylko miejscowości, które są siedzibami samorządu terytorialnego mogą posiadać pieczęcie, uznane oficjalnie herbami poszczególnych gmin. I tak przykładowo Gmina Świętochłowice, Gmina Nędza czy Gmina Kuźnia Raciborska nie licząc gmin miejskich (Rybnika czy Raciborza) posiadają oficjalnie uznane herby. W związku z powyższym poszczególne sołectwa, wchodzące w skład danej gminy nie mogą posiadać legalnie własnych herbów. Jednakże nie trudno zauważyć, że w wielu sołectwach w naszym regionie zdobią takowe wizerunki na okolicznych tablicach, dokumentach czy nawet pieczęciach, niejednokrotnie pochodzących nawet z pierwszej połowy XVIII wieku.
I tak prawie wszystkie wsie w Gminie Lyski posiadają takie wizerunki z pieczęcią gminną. Prawie żadna jednak wieś Gminy Nędza takich historycznych symboli samorządności nie posiadała. Podobnie rzecz się ma w sąsiedniej Gminie Kuźnia Raciborska. Należy także pamiętać, że do 1945 roku każda wieś (Dorf) była osobną jednostką terytorialną tak jak to ma miejsce jeszcze dziś w Republice Czeskiej.
Jeszcze do niedawno dwie sąsiadujące ze sobą miejscowości; tj. Rudy w Gminie Kuźnia Raciborska oraz nasza Bargłówka w Gminie Sośnicowice wydawały się nie posiadać swoich własnych pieczęci, gdyż nikt wcześniej w Polsce powojennej nie prowadził poszukiwań w śląskich archiwach.
Prawo posiadania herbów w dawnych wiekach były zarezerwowane tylko dla miast. Pierwsze herby (pieczęcie) gminne pojawiły się w II połowie XVIII wieku wraz z pierwszymi próbami uniezależnienia się gminy wiejskiej od dworu. Po zniesieniu poddaństwa i pańszczyzny, w państwie pruskim gminy wiejskie są jednostkami niezależnymi i decydują same o swoich losach, ale tylko do pewnego stopnia. Dopiero w 1850r., została wydana państwowa ordynacja dla zarządów gmin wiejskich, która uniezależniała poczynania samorządu gminnego od dworu. Gminom przyznano prawo używania pieczęci gminnej, ponieważ większość chłopów w tym czasie nie potrafiło się podpisać, a pieczęć działała na wyobraźnię chłopów i nadawała powagi dokumentowi.
Na początku XIX wieku wprowadzono pieczęcie wyobrażeniowe, a zatem sam motyw, bez tarczy herbowej. Motywy te czerpano bądź z nazwy miejscowości lub topografii, bądź z głównych zajęć miejscowej ludności.
Tematyką heraldyczną ziemi rybnickiej zajęli się na początku XX wieku dwaj pruscy autorzy F.Wilpert oraz P. Kutzer, którzy zamieścili charakterystykę powiatu rybnickiego, w roczniku „Oberschlesiche Heimat” z 1909r. Należy pamiętać obie wsie nas interesujące leżały w całości w granicach powiatu rybnickiego aż do 1922r. to jest do podziału Górnego Śląska.
Natomiast tuż przed wojną zebrał, opracował i wyrysował herby polskiej części Górnego Śląska Marian Gumowski, wydając w Katowicach w 1939 r. książkę pt. „Herby i pieczęcie miejscowości województwa Śląskiego”. Autor tej ostatniej pozycji miał najwyraźniej trudności w dotarciu do źródeł w niemieckiej części Górnego Śląska, bowiem nie dotarł m.in. do pieczęci m.in. wsi Bogunic (Gmina Lyski), leżącej po polskiej stronie Górnego Śląska w okresie międzywojennym.
Wizerunek pieczęci gminnej Bargłówki zawiera napis: Gem. Barglowka. Rybniker Kreis, to znaczy Gmina Bargłówka. Rybnicki powiat. Pieczęć wyobraża słońce z aureolą wokoło. Znane są 3 inne gminne pieczęcie z słońcem w tle: Karwiny na Zaolziu, Ustronia i Zebrzydowic Górnych. Wizerunek gminny Karwiny jest dosyć młody bowiem z 1909 roku przedstawia pod promienistym słońcem 2 skrzyżowane młotki górnicze, a pod nimi grabie skrzyżowane z kosą. (młotki górnicze miały symbolizować górniczy charakter miejscowości).
Na pieczęci Ustronia widzimy słońce promieniste nad pługiem. Wreszcie ten z Zebrzydowic Górnych wyobraża szereg kłosów żyta rosnących na polu, oświetlonych promieniami słońca.
Słońce nie bywa więc częstym motywem gminnych pieczęci. Te wyobrażenie z Bargłówki przedstawia nietypowe słońce z aureolą naokoło niego, lecz jest on autentyczny. Znana jest także inna wersja tego symbolu wiejskiej samorządności wspomniana w artykule Wiliperta- Kutzera. Tak jak wizerunki Karwiny czy Ustronia zawiera tenże słońce z promieniami. Słońce symbolizuje życie.
Pieczęć gminna Rud nie wydaje się godna tej szacownej miejscowości. Przedstawia dwa stogi siana z widłami dwuzębnymi pośrodku oraz z napisem: G.Gross Rauden i Rybniker Kreis, co znaczy: Gmina Rudy Wielkie. Rybnicki powiat. Wizerunek ten nawiązuje do rolniczego charakteru wsi. Niestety nie odwołuje się do faktu, że Rudy były przez prawie 800 lat siedzibą klasztoru cystersów. Oba wizerunki znalezione zostały w dokumentach dotyczących budynków mieszkalnych i gospodarczych kapłanów z Rud, potocznie zwane farę z początku XIX wieku. Zostały odbite pod zarządem gminnym poszczególnych miejscowości.
Ciekawą tematykę biblijną posiadają niedawno odnalezione pieczęcie Jankowic Rudzkich z Gminy Kuźnia Raciborska (głowa Jana Chrzciciela), Szymocic (rajska jabłoń) oraz Ciechowice (baranek boży).
Henryk Postawka
Materiały pochodzą z prywatnych zbiorów Henryka Postawki.
Opis Bargłówki z połowy XIX wieku
Barglowka, wieś położona na północny- wschód od Rud (Gross Rauden) i na północny – zachód od Rybnika, w odległości 2 1/3 mili od tego miasta, przy drodze prowadzącej z Rud do Sośnicowic (Kieferstadtel), tyłem do wzniesienia, które pomiędzy rzekami Bierawką i Rudą wznosi się. Wieś należy do związku szkolnego w Stanicy.
Teren jest piaszczysty i na obniżeniu terenu, pomiędzy pagórkami często bagnisty. Pagórki (wzniesienia) nie są wysokie (231 m. n. p. m.), lecz cała okolica jest lekko pofalowana. Słaba ziemia nie sprzyja uprawie roli (472 morgi) i ogranicza się do uprawy zboża, ziemniaków, owsa i wrzosowisk (Heiden)! Powierzchnia z dużą domieszką gliny zwiększa efekty pracy rolników. Ogólnie mówiąc ludność nie mogłaby przetrwać bez pomocy, gdyby nie podjęli działalności zarobkowej w książęcym lesie. Wieś liczy 95 gospodarstw domowych z 407 po polsku mówiącymi; pogłowie bydła składa się z 12 końmi, 56 sztuk bydła rogatego i 1 kozy. Za miejsce targowe zostało przez mieszkańców obrane najbliżej położone Sośnicowice, następnie Gliwice, gdzie ceny sprzedaży zboża uzyskują lepsze.
Do Bargłówki jest jeszcze leśniczówka Barrach liczona, oddalona ? mili na zachód od wsi w lesie, która niedaleko od granic powiatu a 2 ? Mili na północny – zachód od Rybnika na wznoszącym się pagórku, pomiędzy rzekami Bierawką i Rudą jest położna. Liczy dwa gospodarstwa domowe z piętnastoma mieszkańcami i 4 budynki; pogłowie bydła z dwoma końmi, 5 sztuk bydła rogatego i 2 świnie. Gmina oddaje 13 talarów podatku gruntowego, 18 talarów od domu, 144 klasowego i 44 talarów podatku przemysłowego.
Tłumacznie z języka niemieckiego Henryk Postawka
Felix Triest, Topographisches Handbuch von Oberschlesien
Materiały pochodzą z prywatnych zbiorów Henryka Postawki.
FRAGMENT POŚWIĘCONY BARGŁÓWCE ORAZ OSOBOM PROWADZĄCYM NA JEJ TERENIE DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZĄ
Bargłówka w 1914.
Wieś i dobra rycerskie, 670 mieszkańców, Sąd Rejonowy w Rybniku, Sąd Krajowy w Raciborzu. Katolicka szkoła ludowa. Telegram i poczta w Rudach. Urząd rejencyjny (dzisiaj powiemy województwo lub region w Opolu).
Sołtys: Heider.
Zarządca majątkiem ziemskim (dóbr rycerskich): Hinke.
Karczma: Violka Jan.
Piekarz: Lange M.
Drzewo i paliwa (opałowe): Heider Anton.
Rzeźnik: Violka Jan.
Materiały mączne (zbożowe): Kaiser Martin, Lange M.
Handel produktami rolnymi i surowcami: Budny. Th., Grzesik F., Klois Franz.
Kowal: Kiefer A.
Materiały kolonialne: Kaiser Martin, Lange M. , Zientek Ludwig.
BARGLOWKA – 1914.
Dorf und Rittergut, 670 Einwohner, Amtsgericht Rybnik, Landgericht Ratibor. Eine katholische Volkschule. Telegram und Posthilfstelle. E, P und T. Rauden, Bezirk Oppeln, F.
Gemeindevorsteher: Heider.
Gutsvorsteher: Hinke.
Gasthaus: Violka Johann.
Bäcker: Lange M.
Brennermat. Und Nutzholzhandlung: Heider Anton.
Fleischer: Violka Johann.
Mehlhandlung: Kaiser Martin, Lange M.
Rohproduktenhandlung: Budny. Th., Grzesik F., Klois Franz.
Schmied: Kiefer A.
Spezereiwhandlung: Kaiser Martin, Lange M. , Zientek Ludwig.
Płyta pomnika z nazwiskami poległych żołnierzy.
Materiały pochodzą z prywatnych zbiorów Henryka Postawki.
Informacje zostały rozszerzone o dane dotyczące miejsc pochówku, które odnalazł JO LOTTEGIER z Belgii!!!
Poniżej Toten Urkundenbuch czyli akty zgonów, które zostały wystawione dla żołnierzy poległych na froncie zachodnim (w Belgii i Francji) oraz wschodnim (Polsce, Litwie, Rosji i Białorusi)
Materiały pochodzą z prywatnych zbiorów Henryka Postawki.
Materiały pochodzą z prywatnych zbiorów Henryka Postawki.
Księga mieszkańców miasta Racibórz i powiatu Raciborskiego ze wszystkimi gminami razem z miastem Hulschin 1943 rok
Materiały pochodzą z prywatnych zbiorów Henryka Postawki
DANE ZE SPISU POWSZECHNEGO:
1 GRUDNIA 1871
1 GRUDNIA 1885
2 GRUDNIA 1895
1 GRUDNIA 1905
1 GRUDNIA 1910
Die Gemeinden und Gutsbezirke der Provinz Schlesien und ihre Bevölkerung. Nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählun vom 1 December 1871 bearbeitet und zusammengestelt vom Koniglichen Statistichen Bureau. Berlin 1874.
Gminy i obszary dworskie Prowincji Śląskiej i ich ludności według materiałów Spisu Powszechnego z dnia 1 grudnia 1871 roku zebrane i opracowane przez Królewskie Biuro Statystyczne. Berlin 1874.
Barglowka: 2 osady wiejskie (Wohnplatze): wieś (393 mieszkańców w 57 domach) i Dołki (Dolly w jednym domu 7 osób), 58 budynków mieszkalnych, 94 gospodarstwa domowe (w tym jedno gospodarstwo jednoosobowe). Na 400 mieszkańców (181 mężczyzn i 219 kobiet), 334 osób urodziło się w Bargłówce. Dnia 3 grudnia 1867 roku 400 osoby. 397 osób było katolikami, tylko 3 osoby ewangelikami. Wśród osób powyżej 10 lat 124 osoby potrafią czytać i pisać a aż 151 osób było analfabetami. 125 mieszkańców to dzieci poniżej 10 roku życia. Dwóch mieszkańców to głuchoniemi. Aż 21 osób w 1871 roku było nieobecnych.
Obszary dworskie (Gutsbezirke): 2 osady wiejskie – leśniczówki to jednocześnie dwie rodziny: Barrach – w jednej leśniczówce mieszkało 12 osób i Kamienik zamieszkiwało 8 osób. Razem 20 osób (9 mężczyzn i 11 kobiet), podobnie jak 3 grudnia 1867 roku, dwie osoby tamże tylko urodzone. Jedna osoba była ewangelikiem, reszta – 19 katolikami. 6 osób to dzieci poniżej 10 lat. Wśród osób powyżej 10 lat, 3 osoby to analfabeci, 11 potrafiło czytać i pisać. Jedna osoba była w 1871 roku nieobecna.
Gemeindenlexikon fur die Provinz Schlesien. Auf Grund der Materialen der Volkszahlung vom 1 Dezember 1885 und der Quellen bearbeitet vom Koniglichen statistischen Bureau. Berlin 1887. Leksykon gmin dla Prowincji Śląskiej. Na podstawie materiałów Spisu Powszechnego z 1 grudnia 1885r. I innych urzędowych źródeł.
Barglowka (Langemeinden) wieś. Powierzchnia: 163 ha, 126 ha pól uprawnych, 3 ha łąk, 17 ha lasów (Hutungen). W 67 domach (budynkach mieszkalnych, 103 gospodarstw domowych, 435 mieszkańców (207 mężczyzn, 228 kobiet), 432 katolików, 3 żydów.
Barglowka (Obszar dworski). Powierzchnia 2237 ha, 10 ha pól uprawnych, 0 ha łąk, 2219 ha lasów. 3 osady (leśniczówki): Alt Barach – 2 domy z 10 mieszkańcami, Kamienik – 1 dom z 9 osobami, Neu Barach (Nowy Barach) – 1 dom z 12 mieszkańcami. 4 domy zamieszkane i niezamieszkane, 4 gospodarstwa domowe. Razem 31 osoby (12 mężczyzn, 19 kobiet), wszyscy katolicy.
Gemeindelexikon fur das Konigreich Preussen. Auf Grund der Materialen der Volkszahlung von 2 Dezember 1895 und anderer amtlicher Quellen bearbeitet vom Koniglichen Statistischen Bureau. Provinz Schlesien. Berlin 1898 . Leksykon gminny dla Królestwa Prus, Na podstawie materiałów Spisu powszechnego z 2 grudnia 1895 i innych urzędowych źródeł.
Barglowka. Wieś. Powierzchnia 163,3 ha. 69 budynków mieszkalnych. 94 gospodarstw większych jednosobowych. 8 gospodarstw jednoosbowych (2 męskich, 6 żenskich). Ogólnie 482 mieszkańców (232 mężczyzn, 250 kobiet),wszyscy katolicy.
Barglowka (obszar dworski). Powierzchnia; 2 236,3 ha. 3 osady – Leśniczówki: Stary Barach 1 dom i 2 osoby, Kamienik 1 dom i 6 osoby, Nowy Barach 1 dom i 8 osoby, 4 gospodarstwa domowe powyżej 1 osoby. 23 mieszkanców (11 mężczyzn, 12 kobiet), 5 ewangelików. 18 katolików.
Gemeindelexikon fur die Provinz Schlesien. Auf Grund der Materialnie der Volkszahlung vom 1 Dezember 1905 und anderer amtlicher Quellen bearbeitet von Koniglich Preusischen Statistischen Landesamte. Berlin 1908
Barglowka wieś. Powierzchnia 163,8 ha, 79 domów zamieszkałych i inny jeden zamieszkałych budynek (np. huta), 112 gospodarstw domowych (przynajmniej dwuosobowych), 12 gospodarstw jednoosobowych. 516 mieszkańców w całości (228 mężczyzn). Wśród 516 osób, wszyscy katolikami są a 504 osoby, których językiem ojczystym jest język polski a tylko 12 język niemiecki.
Barglowka (obszar dworski) 4 osady, Kamienik z 1 domem i 6 mieszkańcami, Stary Barach z 1 domem i 11 mieszkańcami i Nowy Barach z 1 domem i 7 mieszkańcami. Razem 24 osoby (8 mężczyzn), w tym 5 ewangelików, których językiem ojczystym jest język niemiecki oraz 19 katolików, z których 6 osób ojczystym językiem niemiecki jest a 13 osób język polski. Powierzchnia 2236, 5 ha.
Gemeindelexikon. Auf Grund der Ergebnisse der Volkszahlung vom 1 Dezember 1910 und anderer amtlicher Quellen bearbeitet von Koniglich Preusischen Statistischen Landesamte. Heft VI. Regierungsbezirk Oppeln. Berlin 1912
Barglowka wieś. Powierzchnia 163,8 ha, 83 domy zamieszkałe, 119 gospodarstw domowych (przynajmniej dwuosobowych), 10 gospodarstw jednoosobowych. 571 mieszkańców w całości (261 mężczyzn i 310 kobiet). 12 osób, które są ewangelikami i język ojczysty jest niemiecki. 559 to katolicy i których językiem ojczystym jest polski.
Barglowka (obszar dworski) 3 osady, Kamienik, Stary Barach i Nowy Barach. Razem 16 osób (9 mężczyzn i 7 kobiet), w tym 7 ewangelików, których językiem ojczystym jest język niemiecki oraz 4 katolików, z których 4 osoby ojczystym językiem polski. Powierzchnia 2236, 5 ha. 12 osób włada niemiecki ( w tym 7 ewangelików, 5 katolików).
Wypis z ksiąg parafialnych z XVII wieku, Tomasz Paschek
z młyna Polaczkowego
Stanicy i Bargłówki. Widać groblę, po której biegła droga na drugą stronę Staniczki i sam potok Staniczka (obecnie Wierzbnik) oraz dąb, który rósł tuż obok starego młyna Paszkowego.
